در دنیای پیچیده‌ی حمل‌ونقل بین‌المللی، مفاهیم تخصصی بسیاری وجود دارند که نادیده گرفتن آن‌ها می‌تواند منجر به هزینه‌های سنگین و غیرمنتظره شود. دموراژ (Demurrage) یکی از همین مفاهیم کلیدی است که دانستن آن برای هر واردکننده یا صادرکننده‌ای حیاتی است.
متأسفانه در بسیاری از موارد، این اصطلاح با مفاهیمی مثل دیتنشن (Detention) اشتباه گرفته می‌شود، در حالی که هریک معنا و کاربرد خاص خود را دارد.
در این مقاله، به‌صورت دقیق، عملی و قابل‌فهم برای فعالان حوزه بازرگانی و لجستیک، مفهوم دموراژ را بررسی می‌کنیم، تفاوت آن با دیتنشن را توضیح می‌دهیم، مثال‌هایی واقعی ارائه می‌دهیم و راهکارهایی برای جلوگیری از تحمیل این هزینه به شما پیشنهاد می‌کنیم.
دموراژ چیست؟
دموراژ هزینه‌ای است که بابت نگهداری بیش از حد مجاز کانتینر در محوطه‌ی بندر یا گمرک از صاحب کالا دریافت می‌شود.
این جریمه معمولاً توسط اداره بندر یا شرکت‌های بهره‌بردار از محوطه‌های بندری دریافت می‌شود، نه شرکت کشتیرانی. زمان محاسبه‌ی آن به این شکل است:
اگر کانتینر وارداتی، پس از تخلیه از کشتی، بیش از مدت زمان مجاز در بندر باقی بماند.
یا اگر کانتینر صادراتی، زودتر از موعد مقرر وارد محوطه بندر شود.
در هر دو حالت، فضای بندر به‌صورت محدود در اختیار شماست و در صورت عدم رعایت زمان‌بندی، باید برای اشغال بیش از حد این فضا هزینه بپردازید.
دموراژ وارداتی و صادراتی
دموراژ وارداتی:
زمانی‌که کانتینر پس از تخلیه از کشتی در بندر باقی می‌ماند، صاحب کالا باید طی مهلت مشخصی (مثلاً ۵ تا ۷ روز کاری) کالا را ترخیص کرده و کانتینر را از بندر خارج کند. در صورت تأخیر، دموراژ بر اساس تعداد روزهای اضافه محاسبه و اخذ می‌شود.
دموراژ صادراتی:
در صادرات، اگر کانتینر زودتر از بازه زمانی مجاز برای ورود به محوطه بارگیری (مثلاً ۵ روز قبل از لودینگ) به بندر برسد، دموراژ به دلیل اشغال پیش از موعد فضای بندر اعمال می‌شود.
توجه: مقررات دقیق ممکن است بسته به بندر، کشور، و نوع کالا متفاوت باشد، اما اصل کلی همین است.
محاسبه دموراژ چگونه است؟ (نکته مهم: تصاعدی بودن)
هزینه دموراژ معمولاً به‌صورت تصاعدی (Progressive) محاسبه می‌شود؛ یعنی هر چه مدت نگهداری کانتینر در بندر بیشتر شود، هزینه روزانه‌ی دموراژ نیز افزایش می‌یابد.
مثال واقعی:
فرض کنید برای یک کانتینر ۴۰ فوت، بازه مجاز ۷ روز است. پس از آن:
روزهای ۱ تا ۵: هر روز ۵۰ دلار
روزهای ۶ تا ۱۰: هر روز ۸۰ دلار
از روز ۱۱ به بعد: هر روز ۱۲۰ دلار
در نتیجه، اگر کانتینر ۱۰ روز بیشتر از موعد در بندر بماند، مجموع دموراژ به شرح زیر خواهد بود:
۵×۵۰ = ۲۵۰ دلار
۵×۸۰ = ۴۰۰ دلار
مجموع: ۶۵۰ دلار دموراژ
همان‌طور که می‌بینید، ماندگاری بیشتر = نرخ بالاتر = هزینه بیشتر.
تفاوت دموراژ و دیتنشن
| مورد | دموراژ (Demurrage) | دیتنشن (Detention) |
| تعریف | هزینه ماندگاری بیش از حد کانتینر در محوطه بندر | جریمه تأخیر در بازگرداندن کانتینر خالی به شرکت کشتیرانی |
| چه کسی آن را دریافت می‌کند؟ | بندر، گمرک یا شرکت بهره‌بردار محوطه | شرکت کشتیرانی |
| چه زمانی اعمال می‌شود؟ | قبل از خروج کانتینر از بندر | بعد از خروج کانتینر از بندر و عدم بازگشت به موقع آن |
| نوع کالا | وارداتی و صادراتی | معمولاً وارداتی |
راه‌های جلوگیری از پرداخت دموراژ
برای اجتناب از تحمیل این هزینه، لازم است چند اقدام اساسی انجام دهید:
- برنامه‌ریزی دقیق برای ترخیص: پیش از رسیدن کانتینر، از آماده بودن مجوزها، مدارک و ترخیص‌کار مطمئن شوید.
- هماهنگی با فورواردر یا نماینده حمل برای زمان دقیق ورود و خروج کانتینر.
- کنترل دقیق زمان‌بندی در صادرات: ارسال کانتینر به بندر باید دقیقاً طبق بازه مجاز انجام شود.
- استفاده از سامانه‌های بندری مانند EPL، پنجره واحد، سامانه جامع تجارت برای رصد لحظه‌ای وضعیت کانتینر.
- مشاوره با شرکت‌های متخصص حمل‌ونقل و کشتیرانی برای مدیریت فرآیندهای پیچیده لجستیکی.
دموراژ نه‌تنها مفهومی فنی بلکه یک هزینه واقعی و قابل‌توجه است که بسیاری از فعالان حوزه تجارت و بازرگانی آن را دست‌کم می‌گیرند. اگرچه دموراژ اجتناب‌ناپذیر نیست، اما با دانش، برنامه‌ریزی و همکاری با شرکت‌های متخصص می‌توان آن را به حداقل رساند یا حتی صفر کرد.
اگر به دنبال کاهش هزینه‌های لجستیکی و مدیریت حرفه‌ای در حمل‌ونقل دریایی هستید، کشتیرانی آریان با سال‌ها تجربه در حمل و نقل بین‌المللی، آماده ارائه مشاوره، خدمات فورواردر، ترخیص کالا و برنامه‌ریزی دقیق کانتینری به شماست.
با ما تماس بگیرید و اولین مشاوره رایگان خود را دریافت کنید!
