راه‌اندازی سرویس مستقیم و منظم کشتیرانی بین بنادر هند و بندر ام‌القصر عراق توسط شرکت Ocean Network Express (ONE) از ۲4 سپتامبر ۲۰۲۵، یک تحول مهم در نقشه کشتیرانی منطقه‌ای محسوب می‌شود. این اقدام می‌تواند بندر ام‌القصر را به یک هاب تجاری جدید در خاورمیانه تبدیل کرده و نقش آن را در زنجیره تأمین کالاهای منطقه‌ای پررنگ‌تر سازد.
تهدیدهای استراتژیک برای بندر شهید رجایی ایران
- کاهش سهم ترانزیت منطقه‌ای: مسیرهای تجاری که پیش‌تر از طریق بندر شهید رجایی به عراق و کشورهای همسایه هدایت می‌شد، اکنون می‌تواند مستقیماً به ام‌القصر منتقل شود. این تغییر می‌تواند بخشی از جریان ترانزیت و درآمد ارزی ایران را کاهش دهد.
- رقابت در جذب خطوط کشتیرانی: سرویس مستقیم ONE به عراق، جذابیت بیشتری برای خطوط کشتیرانی بین‌المللی ایجاد می‌کند. در مقابل، بندر شهید رجایی ممکن است در جلب سرمایه‌گذاری و توسعه سرویس‌های جدید، با محدودیت بیشتری روبه‌رو شود.
- تضعیف موقعیت ژئوپلیتیکی ایران در زنجیره تأمین: ایران به واسطه موقعیت جغرافیایی‌اش همواره نقش پل ارتباطی در تجارت منطقه‌ای ایفا کرده است. اما با رشد بنادری مانند ام‌القصر، این مزیت استراتژیک به تدریج در حال کمرنگ شدن است.
فرصت‌های از دست‌رفته در رقابت منطقه‌ای
- ایجاد سرویس‌های مستقیم به مقاصد پرتقاضا: ایران می‌توانست با ابتکار عمل، سرویس‌های مستقیم مشابهی به بنادر کلیدی مانند هند یا شرق آفریقا ایجاد کند و جایگاه خود را تثبیت کند. اما تعلل در این زمینه، فرصت جذب بار و ارتقای موقعیت رقابتی را از دست داده است.
- همگرایی با شبکه‌های بین‌المللی: همکاری نزدیک‌تر با خطوط بزرگ جهانی می‌توانست بندر شهید رجایی را به بخشی جدایی‌ناپذیر از زنجیره تأمین جهانی بدل کند. در غیاب چنین رویکردی، رقبای منطقه‌ای جای خالی ایران را پر می‌کنند.
- توسعه زیرساخت و خدمات لجستیکی مکمل: فرصت‌هایی همچون ایجاد مناطق لجستیکی پیشرفته، خدمات ارزش افزوده و دیجیتالی‌سازی فرآیندهای بندری، همچنان دست‌نخورده باقی مانده است و این خلأ را دیگر بنادر منطقه پر خواهند کرد.
جمع‌بندی
راه‌اندازی سرویس IG2 بین هند و عراق، تنها یک خبر حمل و نقلی ساده نیست؛ بلکه زنگ خطری استراتژیک برای جایگاه بندر شهید رجایی و بنادر ایران در رقابت منطقه‌ای. این تحول نشان می‌دهد که در دنیای پرشتاب تجارت و لجستیک، تعلل در نوآوری و جذب خطوط جهانی می‌تواند منجر به از دست رفتن فرصت‌های ارزشمند شود. اکنون زمان آن رسیده است که ایران با رویکردی فعال، در پی توسعه سرویس‌های مستقیم، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و ارتقای زیرساخت‌های بندری باشد تا بتواند موقعیت خود را در رقابت خلیج فارس حفظ کند.
